I դարում Քրիստոսի աշակերտներից Թադեոսն ու Բարդուղիմեոսը Հայոց աշխարհում ավետարանեցից քրիստոնեությունը: Քրիստոնեական համայնքները հայտնի էին Մեծ Հայքում` Ծաղկանց լեռներում, Արարատ լեռան շրջակայքում, Սյունյաց նահանգում` Թանահատի վահանքի տարածքում և այլ վայրերում:
III դ. երկրորդ կեսից քաղաքական և կրոնական իրադարձությունները պայմանավորվել էին Սասանյան Պարսկաստանի նվաճողական քաղաքականության հայ ժողովրդի դիմակայությամբ:
Հայոց գահին Սասանյանները նշանակում էին իրենց թագաժառանգներին: Որմիզդ-Արտաշիրը հրամայել էր իր սպասավորներին վառել որմզդական հուրը հին հայոց պաշտամունքային կենտրոնում Բագրևանդ գավառի Բագավանի տաճարի մեջ:
Տրդատը վերադառնալով Հայաստան՝ Գրիգորը ծառայության է անցնում նրա մոտ:
Տրդատը եկեղյաց գավառում Անահիտ աստվածուհու տաճարում, զոհեր մատուցելիս նկատել էր, որ արարողությանը Գրիգորը չէր մասնակցել: Իմանալով, որ Անակի որդին է, և քրիտոնյա Արտաշատ վերադառնալուց հետո նա հրամայում է Գրիգորին փակել Խոր Վիրապում, որտեղ մնում է 13 տարի:
Դիոկղետանիոս կայսեր հետապնդումների հետևանքով Հայաստան էին փախել Հռիփսիմեի և Գայանեի գլխավորած կայսերը:
Տրդատը սիրահարվել էր Հռիփսիմեին, բայց ավաղ: Այդ ամենը խորապես ցնցել էր Տրդատին, և երբ Տրդատը ցանկացել էր որսի գնալ, ծանր հիվանդացել էր, նրա քրոջը Խոսրովիդուխտին տեսիլք էր երևացել, որով նրան հայտնվել էր, որ Տրդատին և նրա հետ հիվանդացած մարդկանց կարող էր բուժել միայն Գրիգորը: Այդ իմանալով՝ Տրդատը հրամայում է, որ Գրիգորին ազատ արձակեն: Գրիգորը բոլորին բուժում է ու սկսում քրիստոնեական քարոզչությունը:
Տրդատ III Մեծի հրամանով Հայոց աշխարհի բոլոր կողմերից Վաղարշապատ եկած Հայոց զորքը` իր զորավարներով, մեծամեծերով, կուսակալներով Սբ. Գրիգոր Լուսավորչին կարգում են եպիսկոպոսապետ: Թագավորի հրովարտակով և հայոց նախարարների ուղեկցությամբ նա մեկնում է Կապադովկիայի Մաժաք քաղաքը, որտեղ Ղևոնդիոս գլխավորած եպիսկոպոսների ժողովը նրան եպիսկոպոս է ձեռնադրում: Սուրբ Գրիգորը` որպես հայոց եպիսկոպոսապետ կաթողիկոս, վերադառնում է Հայաստան:
301թ. Հայաստանը առաջինը ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն:
III դ. երկրորդ կեսից քաղաքական և կրոնական իրադարձությունները պայմանավորվել էին Սասանյան Պարսկաստանի նվաճողական քաղաքականության հայ ժողովրդի դիմակայությամբ:
Հայոց գահին Սասանյանները նշանակում էին իրենց թագաժառանգներին: Որմիզդ-Արտաշիրը հրամայել էր իր սպասավորներին վառել որմզդական հուրը հին հայոց պաշտամունքային կենտրոնում Բագրևանդ գավառի Բագավանի տաճարի մեջ:
Տրդատը վերադառնալով Հայաստան՝ Գրիգորը ծառայության է անցնում նրա մոտ:
Տրդատը եկեղյաց գավառում Անահիտ աստվածուհու տաճարում, զոհեր մատուցելիս նկատել էր, որ արարողությանը Գրիգորը չէր մասնակցել: Իմանալով, որ Անակի որդին է, և քրիտոնյա Արտաշատ վերադառնալուց հետո նա հրամայում է Գրիգորին փակել Խոր Վիրապում, որտեղ մնում է 13 տարի:
Դիոկղետանիոս կայսեր հետապնդումների հետևանքով Հայաստան էին փախել Հռիփսիմեի և Գայանեի գլխավորած կայսերը:
Տրդատը սիրահարվել էր Հռիփսիմեին, բայց ավաղ: Այդ ամենը խորապես ցնցել էր Տրդատին, և երբ Տրդատը ցանկացել էր որսի գնալ, ծանր հիվանդացել էր, նրա քրոջը Խոսրովիդուխտին տեսիլք էր երևացել, որով նրան հայտնվել էր, որ Տրդատին և նրա հետ հիվանդացած մարդկանց կարող էր բուժել միայն Գրիգորը: Այդ իմանալով՝ Տրդատը հրամայում է, որ Գրիգորին ազատ արձակեն: Գրիգորը բոլորին բուժում է ու սկսում քրիստոնեական քարոզչությունը:
Տրդատ III Մեծի հրամանով Հայոց աշխարհի բոլոր կողմերից Վաղարշապատ եկած Հայոց զորքը` իր զորավարներով, մեծամեծերով, կուսակալներով Սբ. Գրիգոր Լուսավորչին կարգում են եպիսկոպոսապետ: Թագավորի հրովարտակով և հայոց նախարարների ուղեկցությամբ նա մեկնում է Կապադովկիայի Մաժաք քաղաքը, որտեղ Ղևոնդիոս գլխավորած եպիսկոպոսների ժողովը նրան եպիսկոպոս է ձեռնադրում: Սուրբ Գրիգորը` որպես հայոց եպիսկոպոսապետ կաթողիկոս, վերադառնում է Հայաստան:
301թ. Հայաստանը առաջինը ընդունեց քրիստոնեությունը որպես պետական կրոն:
303 թ. Վաղարշապատում կառացվում է Մայր տաճար Սբ. Էջմիածինը:
IV-Vդդ. Առաջին կեսին կաթողիկոսական աթոռին հիմնականում նստում ին Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչի տան ներկայացուցիչները, սակայն որոշ ժամանակ կաթողիկոսական աթոռին էին նաև Աղբիանոսի տան ներկայացուցիչները: Թագավորի հովանավորությամբ Գրիգոր Լուսավորիչը Հայաստանի քաղաքներում ու գյուղերում եկեղեցիներ է հիմնադրում: Տարոնում նա Քարքե լեռան լանջին դնում է Իննակյան Ս. Կարապետ, Աշտիշատում` Ս. Երրորդության եկեղեցիների հիմքը:
Հնուց եկող շատ տոներ ու ծեսեր Հայաստանում պահպանվեցին: Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը դարձավ Հայ Առաքելական եկեղեցու կարգավորության հիմնադիրը: Ժամանակի ընթացքում ժողովրդական և ազգային եկեղեցական տոները` Ամանոր, Սուրբ Ծնունդը, Ս. Սարգիսը, Բարեկենդանը, Ծաղկազարդը, Ս. Զատիկը և այլն հայ ժողովրդի հոգևոր մշակութային կյանքում ներդաշնակվեցին:
IV-Vդդ. Առաջին կեսին կաթողիկոսական աթոռին հիմնականում նստում ին Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչի տան ներկայացուցիչները, սակայն որոշ ժամանակ կաթողիկոսական աթոռին էին նաև Աղբիանոսի տան ներկայացուցիչները: Թագավորի հովանավորությամբ Գրիգոր Լուսավորիչը Հայաստանի քաղաքներում ու գյուղերում եկեղեցիներ է հիմնադրում: Տարոնում նա Քարքե լեռան լանջին դնում է Իննակյան Ս. Կարապետ, Աշտիշատում` Ս. Երրորդության եկեղեցիների հիմքը:
Հնուց եկող շատ տոներ ու ծեսեր Հայաստանում պահպանվեցին: Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը դարձավ Հայ Առաքելական եկեղեցու կարգավորության հիմնադիրը: Ժամանակի ընթացքում ժողովրդական և ազգային եկեղեցական տոները` Ամանոր, Սուրբ Ծնունդը, Ս. Սարգիսը, Բարեկենդանը, Ծաղկազարդը, Ս. Զատիկը և այլն հայ ժողովրդի հոգևոր մշակութային կյանքում ներդաշնակվեցին:
Հայ առաքելական եկեղեցին գիտության և կրթության օրրան է եղել, իսկ պատմության դժնդակ ժամանակներում` ազգապահպան հզոր վեմ հայ ժողովրդի համար:
Комментарии
Отправить комментарий